રશિયાએ સોમવારે યુક્રેન સાથે ‘બ્લેક સી ગ્રેન ડીલ’ ખતમ કરી દીધી. ગયા વર્ષે આ ડીલ હેઠળ વિશ્વમાંથી ખાદ્ય સંકટનો ખતરો માંડ માંડ ટળ્યો હતો. હવે જ્યારે વ્લાદિમીર પુતિને એકપક્ષીય રીતે સોદો સમાપ્ત કર્યો છે, તે ફરીથી વૈશ્વિક ખાદ્ય કટોકટી તરફ દોરી શકે છે. નિર્ણય પર પુતિનના પ્રવક્તાએ કહ્યું- અમારી કેટલીક માંગણીઓ છે, જ્યાં સુધી તે પૂરી ન થાય ત્યાં સુધી અમે ડીલથી દૂર રહીશું.
રશિયાના આ નિર્ણયનો દરેક જગ્યાએ વિરોધ થઈ રહ્યો છે. UNએ કહ્યું છે કે આનાથી લાખો લોકોના ભૂખમરાથી મૃત્યુ થવાનું જોખમ વધી જશે. અમેરિકાએ તેને સરમુખત્યારશાહી વલણ ગણાવ્યું છે, જ્યારે યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ વોલોડીમિર ઝેલેન્સકીએ કહ્યું છે કે તેઓ વિશ્વને અનાજનો પુરવઠો ચાલુ રાખશે.
રશિયાના નિર્ણય પર એક નજર
- 24 ફેબ્રુઆરી 2022ના રોજ, રશિયાએ યુક્રેન પર હુમલો કર્યો અને બંને દેશો વચ્ચે યુદ્ધ શરૂ થયું. ખાદ્ય પુરવઠાની દ્રષ્ટિએ યુક્રેન વિશ્વના ટોચના દેશોમાંનો એક છે. કાળા સમુદ્રમાંથી પસાર થતા તેના અનાજના જહાજોને રશિયન હુમલાનું જોખમ હતું. તેથી તેણે પુરવઠો બંધ કરી દીધો અને તેનાથી સાંકળ અને પુરવઠો નબળો પડ્યો. યુરોપના ઘણા દેશો ઉપરાંત આફ્રિકામાં પણ ભૂખમરાથી લોકોના મોતનો ભય હતો.
- આ દરમિયાન તુર્કી અને યુએનના પ્રયાસોથી ગયા વર્ષે જુલાઈમાં એક ડીલ થઈ હતી. તે એ હતું કે રશિયા અને યુક્રેન બંને એકબીજાના માલવાહક જહાજો પર હુમલો કરશે નહીં. આ સિવાય યુએનના અધિકારીઓ દરેક જહાજની તપાસ કરશે જેથી તેનો ઉપયોગ હથિયાર વહન કરવા માટે ન થાય. ખાસ વાત એ છે કે ખાદ્ય ચીજવસ્તુઓ સિવાય યુક્રેન પણ મોટી સંખ્યામાં ખાતરની નિકાસ કરે છે.
- હવે પુતિને આ ડીલને એકતરફી રદ્દ કરી દીધી છે. મતલબ કે તે યુક્રેનના ખાદ્યપદાર્થોનું વહન કરતા જહાજોને પણ નિશાન બનાવી શકે છે. પુતિન સરકારના પ્રવક્તા દિમિત્રી પેસ્કોવે કહ્યું – આજે અનાજના સોદાનો છેલ્લો દિવસ છે. અમારી કેટલીક માંગણીઓ છે, જ્યાં સુધી તે પૂરી નહીં થાય ત્યાં સુધી અમે આ ડીલનો અમલ શરૂ નહીં કરીએ.
ગયા વર્ષે માર્ચથી અત્યાર સુધીમાં લગભગ 32 લાખ ટન અનાજની વસ્તુઓ બ્લેક સી દ્વારા સપ્લાય કરવામાં આવી છે. તેમાં રશિયા અને યુક્રેન બંનેનો ભાગ સામેલ છે.
ઝેલેન્સ્કીએ કહ્યું – પીછેહઠ નહીં કરે
યુક્રેનના પ્રમુખ રશિયા દ્વારા અનાજના સોદાની સમાપ્તિથી પરેશાન નહોતા. તેમણે કહ્યું- યુક્રેન અને રશિયા બંને આમાં સામેલ હતા. હવે રશિયાએ પીછેહઠ કરી છે, પરંતુ યુક્રેન ખોરાકની સપ્લાય ચાલુ રાખશે.
ઝેલેન્સકીના પ્રવક્તાએ કહ્યું- રશિયાના અલગ થવાથી અમને કોઈ ફરક નહીં પડે. અમે બ્લેક સી દ્વારા સપ્લાય કરવાનું ચાલુ રાખીશું. આમાં યુએનની મદદ લેવાનું ચાલુ રાખશે. અમે શિપિંગ કંપનીઓ સાથે વાત કરી છે અને તેઓ સપ્લાય માટે તૈયાર છે. તુર્કી મારફતે વિશ્વમાં અનાજ પહોંચાડવાનું ચાલુ રહેશે. ગયા વર્ષે માર્ચથી અત્યાર સુધીમાં લગભગ 32 લાખ ટન અનાજની વસ્તુઓ બ્લેક સી દ્વારા સપ્લાય કરવામાં આવી છે. તેમાં રશિયા અને યુક્રેન બંનેનો ભાગ સામેલ છે.
તુર્કી અને યુએનના પ્રયાસોને કારણે ગયા વર્ષે જુલાઈમાં એક ડીલ થઈ હતી. તે એ હતું કે રશિયા અને યુક્રેન બંને એકબીજાના માલવાહક જહાજો પર હુમલો કરશે નહીં.
જ્યાં વધુ અસર થશે
- યુએન સામે સૌથી મોટી સમસ્યા આફ્રિકામાં માગ અને પુરવઠાને પહોંચી વળવાની છે. અહીં પહેલેથી જ ઘણી ગરીબી છે અને ઘણા દેશો ગૃહયુદ્ધનો સામનો કરી રહ્યા છે. આ દેશોને ઘઉં અને મકાઈ યુક્રેનથી જ સપ્લાય કરવામાં આવે છે. રશિયાએ સોમવારના રોજ સોદો સમાપ્ત કરવાની જાહેરાત કરતાની સાથે જ આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં તેમની કિંમત 3% વધી ગઈ.
- ગ્લોબલ ટ્રેડ એક્સપર્ટ સિમોન અવનેટે કહ્યું- રશિયાએ એક રીતે દુનિયાને બ્લેકમેલ કરવાની ચાલ કરી છે. યુક્રેનનું અનાજ અન્ય દેશો કરતાં ઘણું સસ્તું છે અને તે યુએન પ્રોગ્રામ હેઠળ પણ ચાલે છે. જોકે, જો વિશ્વ એક થાય તો તેની અસર ઘણી હદ સુધી ઘટાડી શકાય છે. કેટલીક સમસ્યાઓ હશે, તેને સમયસર ઉકેલવી પડશે. લાગે છે કે રશિયા હવે અનાજનો ઉપયોગ હથિયાર તરીકે કરવા માગે છે.
- યુએન ચીફ એન્ટોનિયો ગુટેરેસે ગયા વર્ષે જુલાઈમાં કહ્યું હતું કે – બ્લેક સી અનાજનો સોદો માનવતા માટે છે. તેનાથી વૈશ્વિક ખાદ્ય સુરક્ષા મજબૂત થશે અને આપણે તેને દરેક કિંમતે ચાલુ રાખવાની છે.
Source By Divya Bhaskar
