હિન્દી સિનેમામાં એક પ્રખ્યાત કહેવત હતી, ‘ઉપર આકા, નીચે કાકા’. એટલે ઉપર ભગવાન અને નીચે કાકા એટલે કે રાજેશ ખન્ના. તેમને હિન્દી સિનેમાના પ્રથમ સુપરસ્ટાર પણ કહેવામાં આવતા હતા. આજે એ જ રાજેશ ખન્નાની 11મી પુણ્યતિથિ છે.
રાજેશ ખન્નાએ સ્ટારડમનું આ સ્તર હાંસલ કરતા પહેલા ખૂબ જ મહેનત કરવી પડી હતી. વિભાજન પછી આર્થિક સ્થિતિ સારી ન હોવાથી પિતાએ તેમને ઉછેર માટે એક સંબંધીને સોંપી દીધા. ફિલ્મોમાં એન્ટ્રી લીધા બાદ તેમણે 3 વર્ષમાં સતત 15 હિટ ફિલ્મો આપી. ચાહકોમાં એટલો ક્રેઝ હતો કે ઘણી વખત અકસ્માતોથી બચવા માટે શૂટિંગ રોકવું પડ્યું હતું.
ટેલેન્ટ હન્ટથી શરૂ થયેલી સ્ટારડમની પ્રક્રિયા એવી રીતે આગળ વધી કે આજ સુધી અન્ય કોઈ સ્ટારે આટલો સુંદર તબક્કો જોયો નથી. એકલા રાજેશ ખન્નાએ લગભગ 20 વર્ષ સુધી બોલિવૂડ પર પ્રભુત્વ જમાવ્યું. અમિતાભ બચ્ચનની એન્ટ્રીથી તેમનો સ્ટારડમ ઝાંખો પડી ગયો. છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં તે સાવ એકલો જ રહ્યા. તેમના મૃત્યુ બાદ દુનિયાને ખબર પડી કે તેઓ કેન્સરથી પીડિત છે.
વાંચો, હિન્દી સિનેમાના પ્રથમ સુપરસ્ટાર રાજેશ ખન્નાના રોલર કોસ્ટર જેવા જીવનની કેટલીક ન સાંભળેલી વાતો….
આર્થિક તંગીના કારણે પિતાએ રાજેશ ખન્નાની જવાબદારી એક સંબંધીને સોંપી દીધી હતી.
રાજેશ ખન્નાનો જન્મ 29 ડિસેમ્બર 1942ના રોજ અમૃતસરમાં લાલા હિરાનંદ ખન્ના અને ચંદ્રરાણી ખન્નાના ઘરે થયો હતો. તેમનો એક મોટો ભાઈ હતો. ફિલ્મોમાં આવતા પહેલા તેમનું નામ જતીન હતું. 1947 માં દેશના ભાગલા પછી, આખો પરિવાર ભારતના અમૃતસરમાં સ્થાયી થયો.
પિતા શાળાના શિક્ષક હતા, પરંતુ ભાગલાને કારણે તેમની નોકરી છૂટી ગઈ અને તેના કારણે મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડ્યો. પરિસ્થિતિ એટલી ખરાબ હતી કે તે પરિવારનું ભરણપોષણ કરવામાં અસમર્થ હતા. આ કારણોસર, તેમણે 6 વર્ષીય રાજેશ ખન્નાને મુંબઈમાં રહેતા ચુન્ની લાલ ખન્ના અને લીલાવતીના સંબંધીઓને સોંપી દીધા.
નાનપણથી જ અભિનયનો શોખ હતો
બાળપણથી જ રાજેશ ખન્નાને પરિવાર કાકાના નામથી બોલાવતા હતા. પંજાબી ભાષામાં કાકા એટલે નાનું બાળક. અભિનય પ્રત્યે હંમેશા ઉત્સાહી રાજેશ ખન્ના 10 વર્ષની ઉંમરે થિયેટર સાથે જોડાયા હતા. અભિનય ઉપરાંત, તેમને બોંગો અને તબલા વગાડવામાં ખૂબ જ રસ હતો. શાળાના દિવસોમાં જિતેન્દ્ર તેમનો ખૂબ જ સારો મિત્ર હતા. કોલેજના દિવસોમાં પણ તેઓ થિયેટર અને સ્ટેજ શો સાથે જોડાયેલા હતા. સ્ટેજ શોમાંથી પણ ઘણા એવોર્ડ જીત્યા.
મામાએ ફિલ્મો માટે પોતાનું નામ જતીનથી બદલીને રાજેશ ખન્ના રાખ્યું.
રાજેશ ખન્નાએ અંધા યુગ નામના નાટકમાં સૈનિકની ભૂમિકા ભજવી હતી. નાટકમાં તેમના અભિનયથી એક મુખ્ય મહેમાન એટલા પ્રભાવિત થયા કે તેમણે રાજેશ ખન્નાને કહ્યું- દીકરા તારે ફિલ્મોમાં કામ કરવું જોઈએ. જોકે તેમના પિતા હંમેશા અભિનેતા બનવાની વિરુદ્ધ હતા.
પિતાના ઇનકાર પછી પણ તેમનો અભિનય પ્રત્યેનો શોખ ઓછો થયો ન હતો. તેણે આ વાત તેના મામાને કહી, જેમણે ફિલ્મો માટે તેનું નામ બદલીને રાજેશ ખન્ના રાખ્યું.
મોંઘી કારમાં ઓડિશન આપવા જતા હતા
રાજેશ ખન્નાને સ્પોર્ટ્સ કારનો શોખ હતો. તેઓ એમજી સ્પોર્ટ કારમાં ઓડિશન માટે જતા હતા, તે સમયે, ફિલ્મ સ્ટાર્સ પાસે પણ આવી કારોનું કલેક્શન નહોતું. જ્યારે તેઓ ઓડિશન માટે જતા ત્યારે તેમની કાર પાર્ક કરવામાં આવતી હતી જ્યાં ઘણા ફિલ્મ સ્ટાર્સ અને ડિરેક્ટર-પ્રોડ્યુસર્સ તેમની કાર પાર્ક કરતા હતા.
ક્યારેક રાજેશ ખન્ના કોઈ દિગ્દર્શકને મળતા ત્યારે કહેતા- ‘જો તમે મને જુનિયર આર્ટિસ્ટનો રોલ પણ આપો તો હું દિલથી કરીશ’, પરંતુ તેમની વાત પર કોઈએ ધ્યાન ન આપ્યું.
ફિલ્મોમાં પ્રવેશની વાર્તા
1965ની વાત છે. ફિલ્મ નિર્માતાઓએ સાથે મળીને ઓલ ઈન્ડિયા ટેલેન્ટ હન્ટ સ્પર્ધાનું આયોજન કર્યું હતું. આ શોમાં 10,000 થી વધુ લોકોએ ભાગ લીધો હતો, જેમાંથી એક 23 વર્ષનો રાજેશ ખન્ના હતા, રાજેશ ખન્નાએ એટલું જબરદસ્ત પ્રદર્શન કર્યું કે તે પહેલા ટોપ 8ની યાદીમાં સામેલ થયા અને પછી વિજેતા બન્યા, છોકરીઓમાં આ ખિતાબ ફરીદા જલાલે જીત્યો હતો અને વિનોદ મહેરા અને લીના ચંદાવરકર રનર્સ-અપ રહ્યા હતા. રાજેશ ખન્નાને ઇનામ તરીકે 2 ફિલ્મો ઓફર કરવામાં આવી હતી.
કાકાની ફિલ્મી સફરનો પહેલો એપિસોડ
રાજેશ ખન્નાની પહેલી ફિલ્મ ‘આખરી ખત’ 1966માં રિલીઝ થઈ હતી. આ ફિલ્મને 40મા ઓસ્કાર એવોર્ડ્સમાં બેસ્ટ ફોરેન લેંગ્વેજ ફિલ્મ હેઠળ એન્ટ્રી મળી હતી, પરંતુ ફિલ્મ નોમિનેશન રાઉન્ડમાંથી બહાર થઈ ગઈ હતી. જોકે રાજેશ ખન્નાની પહેલી ફિલ્મ ફ્લોપ રહી હતી. તેમની બીજી ફિલ્મ રાઝ 1967માં રિલીઝ થઈ હતી, જે બોક્સ ઓફિસ પર જબરજસ્ત હિટ રહી હતી. ફિલ્મનું બજેટ 65 લાખ હતું, જેણે ભારતીય બોક્સ ઓફિસ પર 1 કરોડની કમાણી કરી હતી.
અગાઉ આરાધના ફિલ્મનું નામ વંદના હતું. આ જ વાર્તા પર બીજી એક ફિલ્મ લખાઈ હતી, જેનું નામ એક શ્રીમાન, એક શ્રીમતી હતું. જ્યારે આરાધના ફિલ્મના દિગ્દર્શક શક્તિ સામંતને આ વાતની જાણ થઈ ત્યારે શરૂઆતમાં તેમણે ફિલ્મ બનાવવાનો ઈન્કાર કરી દીધો હતો. જો કે, બાદમાં વાર્તામાં કેટલાક ફેરફારો કરવામાં આવ્યા હતા, ડબલ રોલનો કોન્સેપ્ટ રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો જેના પછી આરાધના બનાવવામાં આવી હતી.
આરાધના ફિલ્મનું ગીત મેરે સપનો મેં કબ આયેગી તુ લોકોને ખૂબ પસંદ કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ શું તમે જાણો છો કે રાજેશ ખન્નાએ આ ગીતને શેરીઓમાં શૂટ કર્યું હતું, જ્યારે શર્મિલા ટાગોરે ગીતનો ભાગ સ્ટુડિયોમાં શૂટ કર્યો હતો.
ખરેખર, જ્યારે આ ગીતનું શૂટિંગ થયું ત્યારે શર્મિલા ટાગોર કોઈ કારણસર શૂટિંગ સેટ પર જઈ શકી ન હતી. આ કારણથી રાજેશ ખન્નાના ભાગનું શૂટિંગ રોડ પર થયું હતું. જ્યારે બાદમાં શર્મિલા ટાગોરનો ભાગ એક સ્ટુડિયોમાં શૂટ કરવામાં આવ્યો હતો, જેને પાછળથી એડિટ કરીને દર્શકોની સામે લાવવામાં આવ્યો હતો.
ચાહકો અને તેમનો ઉન્મત્ત જુસ્સો
લોકોમાં રાજેશ ખન્નાનો જબરદસ્ત ક્રેઝ હતો. જ્યાં તે ફિલ્મોનું શૂટિંગ કરતા હતા, ત્યાં ચાહકો તેમને જોવા માટે પહોંચતા હતા, જેના કારણે ક્યારેક અકસ્માત પણ થતો હતો.
આ વાર્તા ફિલ્મ ‘કટી પતંગ’ના શૂટિંગની છે, જ્યારે રાજેશ ખન્ના શૂટિંગ માટે નૈનીતાલ ગયા હતા. શૂટિંગ લોકેશન નૈની તળાવની આસપાસ હતું, જેથી તે તળાવ 3 દિવસ સુધી ચારે બાજુથી બોટથી બંધાયેલું હતું. કારણ એ હતું કે લોકો તેમને જોવા માટે ચોક્કસપણે ત્યાં મોટી સંખ્યામાં પહોંચશે, જેના કારણે અકસ્માતનો ભય હતો.
ચાહકોના કારણે જ્યારે હાવડા બ્રિજ તૂટવાના ડરથી શૂટિંગ બંધ કરી દેવામાં આવ્યું હતું
બીજી વાર્તા ‘અમર પ્રેમ’ ફિલ્મની છે. આ ફિલ્મનો એક સીન કોલકાતાના હાવડા બ્રિજ નીચે શૂટ થવાનો હતો જ્યાં રાજેશ ખન્ના શર્મિલા ટાગોર સાથે બોટમાં જોવા મળવાના હતા.
પરંતુ બાદમાં ત્યાંની ઓથોરિટીએ તેની પરવાનગી આપી ન હતી. ઓથોરિટીએ કહ્યું કે રાજેશ ખન્નાને જોવા માટે હાવડા બ્રિજ પર એટલા બધા લોકો એકઠા થશે કે બ્રિજ તૂટી શકે છે, તેથી ત્યાં શૂટિંગ થઈ શકે નહીં.
રાજેશ ખન્નાને થિયેટરમાં જોઈને લોકો પાગલ થઈ ગયા, તેમનો શર્ટ ફાડી નાખ્યો
રાજેશ ખન્નાના મિત્રોની યાદીમાં દક્ષિણ અભિનેતા કમલ હાસનનું નામ પણ સામેલ છે. એકવાર કમલ હસન રાજેશ ખન્ના સાથે અમેરિકન ફિલ્મ જોવા ગયા હતા. ત્યાં હાજર લોકોને ખ્યાલ નહોતો કે રાજેશ ખન્ના પણ ત્યાં છે. બધું બરાબર હતું અને ફિલ્મ પૂરી થઈ ગઈ, પણ રાજેશ ખન્નાએ ફિલ્મનો ટાઈટલ પૂરો થયા પછી જોવાનું શરૂ કર્યું. બીજી તરફ, કમલ હાસનને ચિંતા થવા લાગી કે જો ત્યાં હાજર લોકોને આ વિશે ખબર પડી તો થિયેટરમાં નાસભાગ મચી જશે. આખરે એવું થયું. લોકોએ રાજેશ ખન્નાને ઓળખી લીધા અને તેમને સ્પર્શ કરવા માટે ત્યાં હાજર લોકો વચ્ચે બોલાચાલી થઈ. કમલ હાસને તે ભીડમાંથી રાજેશ ખન્નાને બચાવીને બહાર કાઢ્યા, પરંતુ લોકોની ઝપાઝપીમાં રાજેશ ખન્નાના શર્ટ ફાટી ગયા. જો કે, તેમ છતાં તે હસતા હતા
મુમતાઝને ઉપાડતી વખતે રાજેશ ખન્નાના ડાબા ખભામાં ઈજા થઈ હતી.
‘રોટી’ ફિલ્મ 1974માં રિલીઝ થઈ હતી જેમાં મુમતાઝ રાજેશ ખન્ના સાથે જોવા મળી હતી. ફિલ્મનો ક્લાઈમેક્સ એ સીન હતો જેમાં રાજેશ ખન્નાએ મુમતાઝ સાથે બરફથી ભરેલા મેદાનોમાં પોતાના ખભા પર ઉંચકીને દોડવાનું હતું. આ સીનનો પરફેક્ટ શોટ આપવા માટે રાજેશ ખન્નાએ 8 દિવસ સુધી પ્રેક્ટિસ કરી, ત્યારબાદ આ સીન શૂટ કરવામાં આવ્યો.
જ્યારે આ સીનનું શૂટિંગ પૂરું થયું ત્યારે તેમના ડાબા ખભા પર લાલ નિશાન હતું કારણ કે તે સમયે મુમતાઝનું વજન થોડું વધારે હતું. જેના કારણે રાજેશ ખન્નાના ખભામાં ઈજા થઈ હતી.
રાજેશ ખન્નાએ મિત્ર કિશોર કુમાર માટે ફિલ્મમાંથી ગીત હટાવવાનો નિર્ણય કર્યો
1969-1972.. આ એ સમયગાળો હતો જ્યારે રાજેશ ખન્ના કોઈપણ ફિલ્મમાં જોવા મળતા હતા ત્યારે તેમને ખાસ વિનંતી હતી કે તેમની ફિલ્મોના ગીતો માત્ર કિશોર કુમારે જ ગાવા જોઈએ. આ જ કારણ હતું કે 1987 સુધી રાજેશ ખન્નાની ફિલ્મોના ગીતો માત્ર કિશોર કુમારે જ ગાયા હતા. બંનેએ 132 ફિલ્મોમાં સાથે કામ કર્યું હતું. ‘વાદા તેરા વાદા’ ફિલ્મ ‘દુશ્મન’નું ગીત હતું. આ ગીત માટે જ્યારે કિશોર કુમારની પસંદગી કરવામાં આવી ત્યારે તેમણે ના પાડી દીધી હતી. તેમણે કહ્યું કે રફી સાહેબ આ ગીત તેમના કરતા વધુ સારી રીતે ગાઈ શકે છે.
રાજેશ ખન્નાને આ વાતની જાણ થતાં તેઓ કિશોર કુમારને મળ્યા. કિશોર કુમારે તેમને ઘણું સમજાવ્યું પણ તેઓ માન્યા નહીં અને કહ્યું, ‘જો તમે આ ગીત નહીં ગાશો તો આ ગીત ફિલ્મમાંથી કાઢી નાખવામાં આવશે’. રાજેશ ખન્નાના આ આગ્રહ સામે કિશોર કુમારને ઝુકવું પડ્યું અને અંતે તેમણે આ ગીત ગાયું.
જ્યારે રાજેશ ખન્ના આત્મહત્યા કરવા માંગતા હતા
રાજેશ ખન્ના અને ડિમ્પલ કાપડિયાના સંબંધોમાં લગ્નના 11 વર્ષ બાદ જ તિરાડ દેખાવા લાગી હતી. સમાચાર એવા હતા કે રાજેશ ખન્ના નથી ઈચ્છતા કે ડિમ્પલ ફિલ્મોમાં કામ કરે. જેના કારણે બંને વચ્ચે ઘણી વખત બોલાચાલી થતી હતી. થોડા સમય પછી બંને અલગ રહેવા લાગ્યા, પરંતુ ક્યારેય છૂટાછેડા થયા નહીં. એક ઈન્ટરવ્યુમાં રાજેશ ખન્નાએ પોતે જણાવ્યું હતું કે ડિમ્પલથી અલગ થયા બાદ તેમણે 14 મહિના સુધી પોતાની આસપાસ દિવાલ બનાવી હતી. તેમણે લોકો પર વિશ્વાસ કરવાનું બંધ કરી દીધું હતું, નવી ફિલ્મો સાઈન કરી ન હતી. આત્મવિશ્વાસ ઘટી ગયો હતો. તે સતત ચિંતા કરતા હતા અને આત્મહત્યા કરવાનું વિચારતો હતા.
અમિતાભ બચ્ચનની એન્ટ્રીએ રાજેશ ખન્નાના સ્ટારડમ પર પ્રભુત્વ જમાવ્યું
રાજેશ ખન્નાએ પોતાના કરિયરમાં ઘણી હિટ ફિલ્મો આપી, પરંતુ એક સમય પછી તેમનું સ્ટારડમ પણ ઘટી ગયું. રિપોર્ટ્સનું માનીએ તો એન્ગ્રી મેન અમિતાભ બચ્ચન જ્યારે ફિલ્મી દુનિયામાં પ્રવેશ્યા ત્યારે લોકોમાં તેમનો જાદુ ઓસરવા લાગ્યો હતો. કારણ એ હતું કે તેમણે એક્શન ફિલ્મોમાં કામ કરવાનું શરૂ કર્યું હતું, પરંતુ દર્શકો તેમને માત્ર રોમેન્ટિક ફિલ્મોમાં જ જોવા માંગતા હતા.
જ્યારે ફિલ્મોની ઓફર ઓછી મળવા લાગી ત્યારે તેણે નાના પડદા પર પણ હાથ અજમાવ્યો અને ઘણી ટીવી સિરિયલો પણ કરી. જોકે, આ ટીવી સિરિયલોમાં રોલ માટે પણ તેને ઘણો સંઘર્ષ કરવો પડ્યો હતો અને ખૂબ જ મુશ્કેલીથી રોલ મળ્યો હતો.
કારકિર્દીના પતનમાં તેઓ એકલા હતા, એવોર્ડ ફંક્શનમાં પણ કોઈ તેમની સાથે જતું ન હતું
એક સમય એવો હતો કે જ્યારે રાજેશ ખન્નાના ઘરની બહાર લોકોની ભીડ જામતી હતી, ત્યારે તેઓ તેમના જીવનની અંતિમ યાત્રામાં સંપૂર્ણપણે એકલા હતા. પોતાના કરિયરની સફરને યાદ કરતા રાજેશ ખન્નાએ એક ઈન્ટરવ્યુમાં કહ્યું હતું કે એક સમય હતો જ્યારે લોકો તેમના બંગલા આશીર્વાદની બહાર ઉમટતા હતા. તેમનો ડ્રોઈંગ રૂમ ગુલદસ્તોથી ભરેલો હતો. પછી એક સમય એવો આવ્યો જ્યારે એક ફૂલ પણ તેની પાસે ન આવ્યું. આ કહેતાં તે ભાવુક થઈ ગયા
2005માં રાજેશ ખન્નાને ફિલ્મફેર લાઈફટાઈમ અચીવમેન્ટ એવોર્ડ આપવાની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. ફિલ્મફેરના મેનેજિંગ એડિટર મીરા જોશી રાજેશ ખન્નાને મળ્યા હતા અને પૂછ્યું હતું કે શું તેઓ એવોર્ડ ફંક્શનમાં આવશે અને ટ્રોફી સ્વીકારશે. રાજેશ ખન્ના આ માટે સંમત થયા હતા.
આ સાથે તેમણે મીરા પાસે ફંક્શન માટે કેટલાક વધારાના પાસ માંગ્યા હતા, પરંતુ તે ફંક્શનમાં એકલા પહોંચ્યા હતા, જેના કારણે બધા આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા હતા. તેમણે એક્સ્ટ્રા પાસ લીધા તેમ છતાં એવોર્ડ ફંક્શનમાં તેની સાથે કોઈ આવ્યું નહીં.
રાજેશ ખન્નાના મૃત્યુ પછી દુનિયાને ખબર પડી કે તેમને કેન્સર છે.
2011માં રાજેશ ખન્નાને ખબર પડી કે તેમને કેન્સર છે, પરંતુ તેઓ આ વાતને માત્ર તેમના નજીકના લોકો સુધી જ સીમિત રાખવા માંગતા હતા. તેમણે પરિવારના સભ્યોને કહ્યું હતું કે આ વાત તેના ચાહકો સુધી ન પહોંચે. જૂન 2012 માં, તેમની તબિયત બગડવાની શરૂઆત થઈ, જેના કારણે તેમને 23 જૂને મુંબઈની લીલાવતી હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા. તેમની તબિયતમાં સુધારો થતાં 8 જુલાઈએ તેમને હોસ્પિટલમાંથી રજા આપવામાં આવી હતી.
રાજેશ ખન્નાને 14 જુલાઈએ ફરીથી લીલાવતી હોસ્પિટલમાં દાખલ કરવામાં આવ્યા હતા, પરંતુ તેમને એવી આશંકા હતી કે હવે તેમની પાસે ઘણા દિવસો નથી. એટલા માટે તેણે તેના પરિવારના સભ્યોને કહ્યું હતું કે તે ઘરે અંતિમ શ્વાસ લેવા માંગે છે.
તેમને 16 જુલાઈના રોજ હોસ્પિટલમાંથી રજા આપવામાં આવી હતી, જેના 2 દિવસ પછી, 18 જુલાઈના રોજ રાજેશ ખન્નાનું તેમના બંગલા આશીર્વાદમાં નિધન થયું હતું. રાજેશ ખન્નાના મૃત્યુ બાદ દુનિયાને ખબર પડી કે તેઓ કેન્સરથી પીડિત હતા. તેમની અંતિમ યાત્રામાં 10 લાખથી વધુ લોકોએ હાજરી આપી હતી.
Source By Divya Bhaskar
